کاهو يکي از قديميترين سبزيجات دنيا است منشاء آن در هندوستان و آسياي مرکزي است. کاهو گياهي است يکساله که داراي برگهاي پهن و دراز و سبز روش با طعم کمي شيرين است.
سکنجبين نيز که به نام هاي شربت سرکه و سر کنگبين نيز ناميده مي شود، داراي طبع سرد و تر است.
سکنجبين و خواص آن
سکنجبين در واقع سرکه و انگبين و مخلوطي است از سرکه و عسل که به ميزان و مقدار معين در هم مي آميختند و از مخلوط آن شربتي خوش گوار و معطر وفرح بخش به وجود مي آوردند. در برخي نقاط که عسل يافت نمي شد يا مي خواستند شربتي ارزان قيمت فراهم کنند سکنجبين را از مخلوط سرکه و شکر تهيه مي کردند ولي همچنان آن را سکنجبين مي ناميدند. و امروز که عسل گران يا کمياب تر از گذشته شده به طور کلي اين شربت را با شکر تهيه مي کنند.
هر غذايي در طب سنتي داراي يک يا چند مصلح است؛ منظور از مصلح يعني نوعي ماده ي غذايي يا گياهي دارويي که مصرف آن به همراه غذاي مورد نظر ، در اصلاح و تعديل عوارض جانبي احتمالي آن غذا و جذب غذا و اثر گذاري غذا را در بدن و ارگانهاي مربوطه مضاعف خواهد کرد .
در تغذيه سنتي ايرانيان مصرف مصلحات به طور کامل مراعات مي شده است و تقريباً غذايي و ميوه هاي يافت نمي شود که بدون مصلحات مصرف شود . سکنجبين نيز از ان جمله است:
اگر کاهو را با سکنجبين يا سرکه بخورند، اشتها آور است.
اگر شيرين‌بيان را در آب سکنجبين و فراسيون يا با ماءالجبن بخوريد براي قولنج که در اثر غلبه سردي است، مفيد خواهد بود.
اگر آب پخته کاسني را با سکنجبين ميل کنيد بهترين داروي تب هاي طولاني و مداوم است.
در درد کبد اگر با سرخي رنگ و امتلا بدن همرا باشد. علاجش زدن رگ باسليق، دادن شيره کاسني با سکنجبين بزوري، ماليدن صندل سفيد با گلاب و کافور به ناحيه کبد و نوشاندن جو آب و سکنجبين و خوراندن نان با آبغوره است.
خواص گياه کاهو
کاهو از نظر طب قديم ايران سرد و مرطوب است و خواص زير را دارد:
1)کاهو تميز کننده خون است.
2)کاهو بعلت داشتن آهن خونساز است.
3)ضد تورم است.
4)کاهو خواب آور و آرام بخش است.
5)کاهو براي ضعف اعصاب مفيد است.
6) کاهو ملين و ادرار آور است.
7)خوردن کاهو براي ماليخوليا مفيد است .
8)کاهو زخم هاي مجاري ادرار و مثانه را درمان مي کند .
9)اگر کاهو را با سکنجبين و يا سرکه بخورند اشتها آور است .
10)کاهو اثر ضد تشنج دارد .
11)درد معده را تسکين مي دهد .
12)کاهو قواي جنسي را تقويت مي کند .
13)براي برطرف کردن درد سينه کاهو را بپزيد و بخوريد .
14)زنان شيرده اگر مي خواهند که شيرشان زياد شود بايد کاهوي پخته بخورند .
15)ورم غدد لنفاوي را برطرف مي کند.
کاهو سکنجبين يکي از خوردني‌ها با طبع معتدل است. کاهو سرد و سکنجبين طبع ميانه‌اي دارد و براي آنهايي که در ايام عيد به وفور تنقلات و شيريني با طبع گرم خورده‌اند بسيار لازم و تعديل‌کننده مزاج است.
سکنجبين منافع سرکه را دارد و مي‌تواند متعادل‌کننده حرارت و التهابات کبد باشد و در بريدن صفرا شهرت فراواني دارد.
البته لازم است بدانيد، مي‌توانيد طبع سکنجبين را براي افراد گرم و سرد‌مزاجان تا حدودي تغيير دهيد. مي‌پرسيد چگونه؟
اگر گرم مزاج هستيد و در عيد هله‌هوله زياد خورده‌ايد بهتر است به سکنجبين مقداري عرق کاسني که مزاج سرد و خنکي دارد بيفزاييد و همراه کاهو ميل کنيد، اما اگر سرد مزاج هستيد خوب است چند شاخه نعناي تازه که طبع گرمي دارد، در سکنجبين قرار دهيد تا عطر و اسانس نعنا را به خود بگيرد و مزه‌دار شود.
نقش کاهو با سکنجبين پررنگ‌تر مي‌شود! کاهو يک سبزي مغذي و پرفيبر است که به رفع يبوست کمک مي‌کند و طبع سرد آن از خشکي و گرمي مزاج مي‌کاهد. هرچه برگهاي آن تيره‌تر باشد مواد مغذي زيادتري در خود ذخيره کرده و نسبت به برگهاي جوان و روشن کاهو ارزش بيشتري دارد. ساقه کاهو در مقايسه با برگ کاهو فيبر بيشتري داشته و با لينت مزاج به دفع سموم و کنترل کلسترول خون کمک مي‌کند. کاهو در مقايسه با برخي سبزيجات، نيترات کودهاي شيميايي را به ميزان بيشتري در خود ذخيره مي‌کند، اما اگر برگهاي خارجي کاهو را که معمولا ضخيم و از بين رفته هستند قبل از خوردن جدا کرده و دور بريزيد، عامل انتقال سموم آفت‌کش به ديگر برگهاي کاهو از بين مي‌‌رود. جالب است بدانيد کاهوهاي تلخ با تحريک و توليد بزاق و شيره معده به هضم بهتر غذا کمک کرده و هر چه هضم بهتر باشد، ميزان جذب موادمغذي دريافتي بالاتر خواهد رفت. کاهو همراه سکنجبين نيکوترين اثر را در اعتدال و لينت مزاج دارد و بهتر است سکنجبين را به صورت خانگي و باعسل يا شيره تهيه کنيد.
توجه داشته باشيد اگر ميزان سرکه سکنجبين از اعتدال خارج شود طبع آن سرد و براي مبتلايان به زخم معده و روده زيانبار مي‌شود و اگر شيريني آن زياد شود طبع آن گرم و بسيار چاق‌‌کننده خواهد شد.
به گفته يک متخصص طب سنتي، کساني که دچار اختلالات خواب و بيخوابي هستند مي‌توانند با خوردن همزمان کاهو و سکنجبين، بيخوابي خود را درمان کنند. دکتر قدير محمدي، درباره مصرف کاهو و سکنجبين و تاثير آن بر بدن گفت: در طب سنتي مزاج کاهو سرد و تر است و سکنجبين مزاج گرم و خشک دارد به اين دليل که سکنجبين از ترکيب سرکه و عسل درست مي‌شود و به اندازه معين جوشانده شده و اثرات گرم و خشکي را بر جاي مي‌گذارد، در واقع اثرات گرم و خشک سکنجبين با اثرات سرد و‌تر کاهو تا حدودي يکديگر را خنثي مي‌کنند. وي افزود: با توجه به اينکه کاهو خواب آور، مسکن و ضد درد است مي‌تواند به همراه سکنجبين مصرف شود و عارضه‌اي نيز به همراه نداشته باشد. محمدي، تصريح کرد: اگر کاهو را بتنهايي و بدون سکنجبين مصرف کنيم ممکن است رطوبت، تري و سردي آن تاثير نامطلوبي بر روي افرادي که سن بالا دارند يا داراي مزاج بلغمي هستند بر جاي بگذارد اما اگر به همراه سکنجبين مصرف شود اين عوارض را به همراه نخواهد داشت. وي با اشاره به اينکه کاهو جزء مواد غذايي است که خاصيت دارويي دارد، گفت: معمولاً اثرات سوء کاهو را سکنجبين از بين مي‌برد و از گذشته تيز در رژيم غذايي ايرانيان اين دو به همراه يکديگر مصرف شده است. اين متخصص طب سنتي ادامه داد: سکنجبين نفوذ مواد را در بدن بيشتر مي‌کند، باز کننده عروق بدن و مجاري است و خون بدن را تميز مي‌کند، از اين جهت مصرف سکنجبين به تنهايي و يا با کاهو مي‌تواند اثرات خوبي را بر بدن برجاي بگذارد و و به دليل گرم و خشک بودن سکنجين عوارض آن نيز با کاهو دفع مي‌شود، در نتيجه اين دو ماده عوارض يکديگر را خنثي مي‌کنند اما اثرات مثبت يکديگر را خنثي نمي‌کنند. محمدي، با بيان اينکه مصرف کاهو و سکنجبين با يکديگر مي‌تواند بيخوابي را درمان کند و دردهاي مبهم بدن را کاهش دهد، خاطرنشان کرد: سکنجبين با شکر نيز درست مي‌شود اما درست کردن آن با عسل بهتر است؛ مصرف کاهو وسکنجبين با هم براي بدن ضرري ندارد اما همچنان که زياده‌روي در نوشيدن آب زياد مي‌تواند براي بدن مضر باشد مصرف زياد اين ماده غذايي نيز مي‌تواند آسيب رسان باشد.
خواص ترب سیاه
خواص شیرین بیان (متک)
خواص سنبل الطیب
خواص گیاه بومادران