خواص مرزه

اسانس گياه مرزه داراي طبيعت گرم و اثرات تقويت کننده معده، تسهيل كننده عمل هضم، ضد نفخ و مُدر ( ادرار آور ) است.

براي معالجه اسهال بسيار مناسب است و يک ضدعفوني كننده قوي مي باشد.

اين گياه را به عنوان چاشني و ادويه به همراه لوبيا، سالاد فصل، خيار، ماهي، گوشت، كالباس و سوسيس مصرف مي کنند.

دارويي به نام تيميان Thymian در داروخانه هاي كشور وجود دارد كه از گياه مرزه، آويشن، رازيانه و اكاليپتوس تهيه مي شود و داراي اثرات ضد سرفه و خلط آور مي باشد.

اين گياه در ايران جزو سبزي‎هاي خوراکي است و به صورت خام و پخته در غذاها مصرف مي‎شود.

داراي خاصيت بادشكن و همچنين دافع كرم مي باشد.

به صورت دم كردني در رفع گرفتگي معده و روده موثر مي باشد.

كشف تركيبات ضد درد در گياه مرزه تحقيقات نشان مي‌ دهد چهار تركيب شيميايي ضد درد در گياه مرزه وجود دارد.

گياهي كه در اين تحقيق استفاده شده با نام علمي(Satureja hortensis ) "ساتوريا خوزستانيكا" شناخته مي ‌شود كه محل رويش طبيعي آن در استان‌هاي خوزستان و لرستان است و در گويش محلي به نام "مرزه خوزستاني" شناخته مي‌ شود.

رويش مرزه خوزستاني نه تنها در اين استان، بلكه در ساير استان‌هاي جنوبي تا ميانه ايران نيز وجود دارد.

آن چه در تحقيق جديد به آن اشاره شده وجود تركيبات شيميايي با خواص ضد التهابي و ضد درد در نمونه‌هايي از گياه است كه نه به شكل وحشي، بلكه به صورت دستي كاشته شده‌اند.

پيش از اين به خواص 2 تركيب از 4 تركيب شيميايي موجود در قسمت برگ و ساقه مرزه اشاره شده بود.

اين دو تركيب عبارتند از: بتا سيتروزول و اسيد اورسوليك.

به عنوان مثال تركيب بتا سيتروزول كه در بادام زميني نيز وجود دارد، منجر به توقف رشد غده پروستات در حيوانات آزمايشگاهي مي ‌شود.

همچنين گزارش‌هاي متعددي مبني بر اثر ضد التهابي اسيد اورسوليك براي درمان سوختگي‌ ها و نيز اثر بازدارندگي آن بر رشد تومورها منتشر شده است.

خواص ضد التهابي اسيد اورسوليك منجر به استفاده وسيع از اين تركيب در صنايع آرايشي شده است.

تاكنون گزارش‌هاي مختلفي درباره وجود انواعي از روغن‌هاي ضروري در اين گياه به چاپ رسيده است. علاوه بر اين، سه گزارش علمي مختلف در ايران در فاصله سال‌هاي 2003 تا 2005 ميلادي، به خواص ضد التهابي و ضد ميكروبي اين گياه اشاره كرده‌ اند.

در بين مصارف بومي از گياه مرزه در ايران مي توان به استفاده از آن براي تسکين دندان درد اشاره کرد.

تاثير مرزه در درمان دردهاي عصبي

مصرف مرزه در درمان دردهاي عصبي و نرمي استخوان تاثير دارد. به گزارش ايسنا،‌ اگر روزانه 100 گرم مرزه در 500 گرم آب جوشانده شود و تا 5 روز مصرف گردد، علاوه بر اين كه باعث تقويت معده مي‌ شود، در رفع زخم روده نيز موثر است.

همچنين حمام ( بُخور ) جوشانده برگ هاي گياه مرزه در رفع دردهاي روماتيسمي ، عصبي و نرمي استخوان نيز موثر است.

مرزه ضد انعقاد خون میباشد

محققان تاثير گياه مرزه را بر افزايش فعاليت فاکتورهاي انعقادي خون در حيوانات آزمايشگاهي نشان دادند. تحقيقات اين پژوهشگران نشان مي دهد که مصرف سه بار در روز گياه مرزه و هر بار به ميزان 50 ميلي گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن، موجب افزايش پروترومبين (PT) و پارشيال پروترومبين (APTT) فعال شده مي گردد که هر دو از فاکتورهاي انعقادي خون مي باشند.

مرزه و کاهش چربي خون

يک طرح تحقيقاتي که در آزمايشگاه مركز تحقيقات گياهان دارويي لرستان به مدت يك سال انجام شد، نشان داده است که گياه "مرزه" با نام علمي "ساتوريا خوزستانيكا" اگر درست مصرف شود، مانند داروهاي شيميايي ميزان چربي خون را در بدن انسان كاهش مي دهد.

 گياه را پس از تبديل به پودر، به شكل كپسول خوراكي درآورند تا براي كنترل چربي خون افراد بيمار از آن استفاده کنند.

مرزه یک لاغر کننده طبیعی

پژوهشگران دانشگاه علوم پزشكي لرستان با بررسي گروهي از افراد چاق دريافتند، افرادي كه از رژيم غذايي كم كالري همراه با مكمل گياهي حاوي مرزه استفاده مي كنند، در كاهش وزن خود موفق تر از افرادي هستند كه فقط رژيم غذايي كم كالري مصرف مي كنند.

پژوهشگران با توجه به نتايج اين بررسي كه در مجله پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تبريز منتشر شد، براي كاهش وزن، رژيم غذايي كم كالري همراه با مكمل گياه مرزه را توصيه مي كنند.

برگ مرزه و شاخه‌هاي آن داراي ترکيبات شيميايي با کيفيت بالا هستند که داراي خاصيت آنتي اکسيداني مي‌باشند. اين ترکيبات همچنين از بروز بيماري‌ها پيشگيري کرده و باعث افزايش سلامت کلي بدن مي‌‌شود.

علاوه بر اين، فيبر موجود در اين گياه به کاهش LDL يا کلسترول بد خون کمک مي‌کند ، در حاليکه کلسترول خوب خون يا همان HDL را افزايش خواهد داد.

برگ‌هاي مرزه داراي فنول‌هاي روغني ضروري فراري همچون تيمول و کارواکرول است.

همچنين ترکيباتي همچون لينالول، کامفن، کاريوفيلن و ديگر ترپنوئيدها نيز در آن يافت مي‌شود.

تيمول يکي از مهم‌ترين روغن‌هاي ضروري است که خاصيت ضد قارچي و ضد عفوني آن از لحاظ علمي ثابت شده است.

علاوه بر موارد ذکر شده، ترکيبات فنولي ديگر همچون کارواکرول در مرزه از رشد باکتر‌ي‌هاي مختلف هچون coli و باسيلوس سرئوس جلوگيري مي‌کند.

کارواکرول، بنابراين ، به عنوان افزودني غذايي سالم براي خواص ضد باکتريايي آن استفاده مي‌شود.

اين ماده همچنين طعم تند و بي نظيري به مرزه مي‌بخشد.

مرزه منبع بسيار عالي از مواد معدني و ويتامين‌هاست که براي سلامت کلي بدن مفيد وموثر است.

برگ‌ها و شاخه‌هاي آن منبع بسيار غني از پتاسيم، آهن، کلسيم، منيزيم، منگنز، روي و سلنيم مي‌باشد.

پتاسيم يکي از مهم‌ترين ترکيبات سلولي است و به کنترل ضربان قلب و فشار خون کمک مي‌کند.

منگنز نيز توسط بدن به عنوان يک کوفاکتور براي آنزيم‌هاي آنتي اکسيدان عمل مي‌کند.

آهن براي ساخت گلبول‌هاي قرمز خون ضروري است.

اين گياه همچنين منبع غني از ويتامين‌هاي مهمي همچون گروه B کمپلکس ، ويتامين A ، ويتامين C ، نياسين، تيامين و پيرودوکسين است.

مرزه خشک  مقدار قابل توجهی از ويتامين B6 را تامين مي‌کند.

پيريدوکسين نيز سطح GABA ( تسکين دهنده انتقال دهنده عصبي) در مغز را بالا نگه مي‌دارد و در نتيجه استرس را کاهش مي‌دهد.

ويتامين C به بدن کمک مي‌کند در برابر عومل عفوني مبارزه کند و سطح راديکال‌هاي آزاد و مضر در بدن را کاهش دهد.

ويتامين A يک ويتامين محلول در چربي و آنتي اکسيدان است که براي حفظ سلامت غشاهاي مخاطي و پوست سالم و همچنين براي بينايي ضروري است.مصرف موادي که سرشار از ويتامين A هستند براي محافظت از ريه‌ها و پيشگيري از سرطان مجاري تنفسي بسيار مهم است.

نگهداری مرزه

هر دو شکل تازه و خشک شده‌ي گياه مرزه در فروشگاه‌ها يافت مي‌شود.

برگ‌هاي تازه و شاخه‌هاي آن براي پخت و پز در طول فصل‌هاي مختلف سال مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

شما مي‌توانيد براي خشک کردن مرزه، برگ‌ها و شاخه‌هاي آن را روي يک سطح تميز پهن کنيد و در دماي اتاق قرار دهيد.

برگ‌هاي خشک شده بايد از ساقه جدا شود و سپس در يک شيشه‌ي تميز و بدون هوا و در هواي خنک، تاريک و خشک نگه‌داري گردد.

مرزه همانند آويشن براي غرغره کردن گلو مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اينکار باعث تسکين درد گلو شده و نشانه‌هاي برونشيت را کاهش مي‌دهد.

اجزاي تشکيل‌دهنده اين گياه ، به خصوص شاخه گل، داراي خاصيت ضد عفوني ، ضد نفخ ، خلط ‌آور و ضد روماتيسمي ( درد مفاصل را تسکين مي دهد ) است.

استفاده‌هاي آشپزي:

برگ مرزه ، به صورت خشک و يا تازه، مي‌تواند در آشپزي مورد استفاده قرار گيرد. بخش‌هاي مختلف آن داراي طعم بسيار خوب و بي نظيري هستند. اين گياه را مي‌توان با گياهان ديگر ترکيب کرد. براي اينکه طعم و بوي مرزه به صورت دست نخورده باقي بماند، مي‌توانيد در مراحل آخر پخت آن را به غذاي خود اضافه کنيد. زمان پخت طولاني ممکن است باعث تبخير روغن‌هاي ضروري آن شود. برگ مرزه تازه به عنوان چاشني در سالادها و غذاها استفاده مي‌شود.

دم‌کرده گياه مرزه به عنوان يک نوشيدني سالم شناخته شده است.

اين گياه براي آماده سازي سوپ‌هاي فصلي و سس‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

علاوه بر اين، مي‌توان مرزه را براي طعم‌دار کردن گوشت، مرغ و ماهي مورد استفاده قرار داد.

ميزان و طريقه مصرف 

به غير از مصرف به صورت سبزي تازه ، مي توان بر روي 1/5 گرم از خشک و خرد شده آن يک استکان آب جوش ريخته و 20 دقيقه براي دم کشيدن آن صبر کرد ؛ بهتر است درب ظرف بسته باشد ، سپس صاف کرده و ميل شود .

ميزان مصرف تا 3 قاشق چايخوري گياه خشک در روز مي باشد .

در بعضي از کشورها تنتور مرزه وجود دارد . مصرف تنتور آن نيم تا يک قاشق چايخوري 1 تا 3 بار در روز مي باشد .

 مرزه براي انسان سميت ندارد . با اين حال مصرف بيش از اندازه ممکن است التهاباتي در مخاط ايجاد کند .

 نکات قابل توجه :

1 ـ مرزه به صورت هاي تازه ، خشک و مخلوط در ادويه جات ، داراي مصرف بالايي در جهان است .

2 ـ خواص مرزه خشک و يا در ادويه جات ، مشابه نوع تازه آن است و در غذاهاي پختني و بر اثر حرارت مقدار کمي از اسانس آن کاسته مي شود ؛ از اين رو تا حد زيادي خواص ذکر شده را همچنان در خود نگه دارد .

3 ـ به خاطر وجود اجسام فنلي از جمله تيمول و کارواکرول در اسانس آن ، مصرف مقدار زياد آن توصيه نمي شود ؛ چرا که ممکن است باعث التهابات جداره ي روده و معده گردد .